Duizenden gevangenen in Engeland en Wales zullen naar verwachting eerder dan verwacht worden vrijgelaten in een poging om de overbevolkingscrisis die het gevangenissysteem teistert te verlichten. Minister van Justitie Shabana Mahmood kondigde het nieuwe beleid aan, met als doel een "totale ineenstorting van de openbare orde" te voorkomen en de nijpende situatie aan te pakken die is verergerd door jaren van verwaarlozing en onderinvestering. Volgens het plan zullen gevangenen worden vrijgelaten nadat ze 40% van hun straf hebben uitgezeten, een aanzienlijke verschuiving ten opzichte van de huidige 50%.
Het gevangenissysteem werkt sinds vorig jaar op 99% van de capaciteit en dreigt ruimte tekort te komen. Als deze situatie zich voordoet, zal de overloop van gevangenen worden ondergebracht in politiecellen, wat mogelijk kan leiden tot gevaarlijke personen die in het hele land zonder toezicht worden geplaatst. Dit impliceert ook een strijd voor rechtbanken om processen te houden, waardoor het strafrechtsysteem op de rand van de afgrond staat.
Hoewel het besluit om gevangenen vervroegd vrij te laten op tegenstand kan stuiten, houdt Mahmood vol dat ze geen keus heeft. Ze legt de schuld bij de vorige conservatieve regering voor hun falen om de crisis tijdens hun ambtstermijn aan te pakken. Het is echter opmerkelijk dat de conservatieve regering ook plannen overwoog voor vervroegde vrijlating van gevangenen, maar er niet in slaagde de kwestie op te lossen voordat de algemene verkiezingen werden uitgeschreven.
Het ministerie van Justitie voorspelt dat de komende 18 maanden tot 4.000 mannelijke gevangenen en minder dan 1.000 vrouwelijke gevangenen zullen worden vrijgelaten. Straffen voor ernstige geweldsdelicten en zedendelicten zullen echter automatisch worden vrijgesteld van de wijziging, evenals de vervroegde vrijlating van delinquenten die zijn veroordeeld voor misdrijven in verband met huiselijk geweld.
De beslissing om gevangenen vervroegd vrij te laten is niet zonder risico's. De hoofdinspecteur van gevangenissen, Charlie Taylor, erkent dat sommige delinquenten met een hoog risico zullen worden vrijgelaten, wat bijdraagt aan de werklast van de toch al overbelaste gevangenisbeheereenheden en reclasseringsdiensten. Hij stelt echter dat de beslissing noodzakelijk was en dat de impact ervan nauwlettend in de gaten zal worden gehouden.
Critici beweren dat het plan een riskante gok is met de openbare veiligheid. Ze noemen gevallen zoals die van Zara Aleena, die werd vermoord door een man die uit de gevangenis werd vrijgelaten en onvoldoende toezicht hield in de gemeenschap. De onderfinanciering van de reclassering wordt gezien als een belangrijk punt van zorg dat onmiddellijke aandacht vereist.
De regering erkent de noodzaak van een langetermijnoplossing voor de crisis van de overbevolking in de gevangenissen. Het ministerie van Justitie is begonnen met de bouw van zes nieuwe gevangenissen om 20.000 extra plaatsen te creëren. Dit kan echter niet gelijke tred houden met de verwachte toename van de gevangenispopulatie, zoals benadrukt door de denktank Institute for Government.
De vervroegde vrijlating van gevangenen wordt gezien als een tijdelijke oplossing om de ineenstorting van het strafrechtsysteem af te wenden. De regering hoopt dat ze, door de overbevolkingscrisis te verzachten, tijd kunnen winnen om langetermijnoplossingen te implementeren en een ineenstorting van de openbare orde te voorkomen. Het probleem van de overbevolking in de gevangenissen en het beheer van het strafrechtsysteem zullen belangrijke uitdagingen blijven voor de nieuwe Labour-regering. De openbare veiligheid moet een topprioriteit blijven.